In de Binnenkijker kijken we binnen in een stolp. Nog meer dan de exterieurs verschillen de interieurs van stolpen. In deze aflevering een dubbele stolp in Andijk. Zeer bijzonder vanwege de ligging, de beelden, de beestenboel buiten en de gigantische kijkverzameling.
Op naar Andijk, want daar staan ook mooie boerderijen. We gaan naar de familie Neefjes, een echt katholieke naam dus zullen we wel in Andijk-West belanden, zo tegen Wervershoof aan. Klopt. We moeten in de Bangert zijn, en dat is toevallig niet dat (vroegere) fruitgebied tussen Blokker en Zwaag. Nee, het betreft hier een kort niet-doorgaand straatje als aftakking van de Kleingouw. Op het einde van straatje, over de brug: daar staat ie. Wat een prachtige, monumentale boerderij, rijksmonument. Kijk toch eens: die ronde schoorsteen, met vier spiralen; dat rieten dak met een sierlijke dakspiegel, gegolfde Friese pannen (het achterdak heeft muldenpannen)de topgevel (dakkapel) met gootlijst en sierlijk houten lofwerk; die statige pilasters. Vier kamerramen en een verhoogd (keuken)raam met daarnaast een (te) nieuwe voordeur -die wat uit de toon valt. Geen waakhond maar een pauw als welkom. Naast het pad aan de lange darsmuur staan hoge populieren en die laten goed van zich horen met de harde wind vandaag. We nemen, op zijn Westfries, de achterdeur, naast de bloeiende rode meidoornboom.
De familie Neefjes
Jan Neefjes en zijn zuster Riet, beiden zeventigers, zijn op de boerderij geboren en getogen. Geanimeerd vertelt Jan over opa Neefjes die in 1894 de boerderij liet bouwen, met een enkele vierkant. In 1914 had de opvolger, Jans vader, een heel goed jaar gehad met karwijzaad en liet de boerderij verlengen met nog een enorm vierkant erachter. Nu konden er 24 koeien op de lange regel. Het was een echte ‘vaarboerderij’. Een praam om tien koeien te vervoeren, een ‘bullenschuit’ en een melkschuit. De praam werd ook gebruikt voor het hooi: op de wal van het erf werd het hooi op touwen (lingen) gedeponeerd en met jaagtouw langs ‘zeulbanen’ naar binnen gehesen, met het paard als trekdier. De familie Neefjes had twaalf bunder los land en verder nog veel huurpercelen. Allemaal eilandjes. En toch heeft de boerderij ook nog gewone darsdeuren, dus zal er ook met hooiwagens zijn gewerkt.
Jan weet dat de hooiberg eigenlijk nooit helemaal vol is geraakt, daar was de ruimte eigenlijk te groot voor. Niet zo gek dat een gedeelte van de berg deels de bestemming van koestal kreeg. En toen in 1983 op het erf een nieuwe stal werd gebouwd voor de koeien, kreeg de lange regel grotendeels een nieuwe indeling: slaapkamers, en een keuken aan de voorzijde, en natuurlijk een halletje met een (te) nieuwe deur. Het vroegere keukentje -met granito aanrecht- op de korte regel werd afgedaan. Hier valt de blik op de prachtige schuifdeuren met glas-in-lood naar de kamer-en-suite. Eenzelfde type schuifdeuren voert naar een kamer erachter. In de kamers robuuste balken en bedstedes met paneeldeurtjes in leverkleurige tinten.
Tussen kunst en kitsch
Met trots laat Jan het resultaat zien van een langdurige verzameldrang. Het gedeelte van de lange regel is nog in originele staat. Opvallend is het hoge stalhout. De drinkgoot met gekleurde, geglazuurde plavuizen is grotendeels aan het zicht onttrokken door een bonte verzameling van oud gereedschap en werktuigen. Ieder voorwerp heeft zijn eigen verhaal. Prachtig. Maar het meest in het oog springend zijn wel de afbeeldingen, de schilderijen, de tekeningen, de ingelijste foto’s, kaarten en beeldjes. Je komt ogen te kort bij al dat fraais op de grote dars, in de berg en op de uitgestrekte zolders met boven de dars wel twintig bascules. “Een koopje’’, verzekert Jan. Op de voorzolder komt het buitenlicht volop naar binnen door de grote dakkapel. Nee, er is hier nooit een slaapkamer geweest. Geslapen werd er destijds in bedstedes. Ook het achterdak heeft een dakkapel, bedoeld voor het naarbinnen hijsen van het hooi. Een rustpunt op de zolder is de ‘vergaderruimte’: een grote tafel met diverse stoelen. Een goede gelegenheid om het gigantische dak te bewonderen. En dan, wat vreemd. Ik tel niet zes ‘pilaren’, nee er zijn er zeven. Een is aangebracht toen de darsmuur naar buiten werd geduwd, ging spatten. Met stangen is deze gestabiliseerd. Jan laat met trots deze effectieve boeren-oplossing zien.
Buitengewoon?
Nee, ook buiten is het niet gewoon. Het erf is eigenlijk een eiland en een deel ervan is beeldentuin. Beelden op sokkels onder reusachtige populieren. En ook hier alles keurig onderhouden. Wat heeft deze boerderij het getroffen met deze eigenaren, wil ik nog kwijt aan Jan en Riet. Bij ons afscheid raadt Jan aan vooral even acht te slaan op zijn kinderboerderij, op het stukje weiland terug over de brug. En inderdaad, kippen, pauwen, ganzen, zwanen en geitjes vreedzaam bij elkaar tussen de omrastering. We zijn even in een andere wereld geweest...
Joop van Diepen
