Nieuws juli 2021

Energieneutrale stolp 

De eerste energieneutrale stolp staat in Noordbeemster op een erf, waar voorheen altijd een stolpboerderij heeft gestaan. De stolp is gebouwd in de Zaanse traditie van houtskeletbouw, maar heeft als constructie geen vierkant. Wel staat de stolp met zijn markante piramidedak duidelijk in de traditie van de landelijke bouwkunst in Noord-Holland, aldus architect Derk-Jan Wentink van de landinrichters en architecten van Nieuw Nederland. Maar wat maakt deze stolp energieneutraal?

Duurzaam

“Houtbouw draagt bij aan het oplossen van de grootste maatschappelijke uitdagingen van deze tijd”, zegt Wentink. “We worden nu gedwongen om zuinig om te gaan met grondstoffen en daarom bouwen wij met duurzame en natuurlijke materialen als hout en zink. Met deze wijze van bouwen zijn we gestart door twee energieneutrale woningen neer te zetten in Ilpendam onder de merknaam Barentsz. De stolp in de Beemster is ons derde project - met nul op de meter - dat is uitgerust met een warmtepomp, drievoudig glas en zonnepanelen.”

Dak met een spiegel

Het dak van de energieneutrale stolp in de Beemster is belegd met stalen platen en hout. Het naar het zuiden gerichte deel ziet eruit als een rietgedekt dak met een spiegel. Het riet is echter vervangen door hout en de spiegel bestaat geheel uit zonnepanelen. “Zo liggen de zonnepanelen niet echt op de dakbedekking, maar zijn ze er meer een onderdeel van”, legt Wentink uit. “Bij ons volgende stolpenproject in Schermerhorn zullen we wel dakpannen gebruiken, waarin zonnepanelen zijn geïntegreerd”.

 

Nieuwe vrienden

Stolp verbouwen is concessies doen

Peter Zijp (64) woont samen met zijn vrouw Marja en een van de kleinkinderen zo’n 25 jaar met veel plezier in een stolp in Groet. In de jaren zeventig is de boerderij verbouwd in de stijl van die tijd met veel bruine kleuren, terracotta tegels en baksteen in het interieur. Zijp heeft op zijn beurt de stolp tot aan de nok leeggehaald, de jaren zeventig aanbouw gesloopt en vooral het exterieur zoveel mogelijk in de oorspronkelijke stijl hersteld. Hoe heeft hij dat aangepakt?

Terug naar de oorsprong

“Onze stolpboerderij stamt uit begin 1600”, vertelt Zijp. “Bij de sloop van het interieur kwamen we wel zeven eerdere verbouwingen tegen en konden we zien dat er oorspronkelijk plaats was voor acht koeien. Ons streven was om zoveel mogelijk terug te gaan naar de oorsprong. Wij hebben bijvoorbeeld de grote etalageramen uit de voorgevel gehaald en daarin vier kleine ramen teruggeplaatst. Maar het is en blijft natuurlijk een woonstolp en geen boerenstolp meer.”

Functieverandering

Peter Zijp werd onlangs lid van de Boerderijenstichting Noord-Holland, omdat hij nieuwsgierig is hoe anderen hun stolp hebben verbouwd en geïsoleerd. Hoe zijn zij omgegaan met de functieverandering van hun stolp en welke concessies hebben zij daarbij gedaan aan het in- en exterieur? 

 

Trots op hun stolp

Achteloos lepelt Henk Hulzebos (78) wat cijfers op van materialen die hij heeft verwerkt in zijn stolp: ”56 ton staal, 3,6 km balken, 64 pulspalen, 7 ton betonijzer, 58 kub beton, 24.000 oude dakpannen en 32 dakramen”. De stolpboerderij van de familie Hulzebos in de Westzanerpolder is dan ook extreem groot en de restauratie duurde jaren. De functie is veranderd van bedrijfsgebouw voor de aardappelteelt naar een woonbestemming voor drie huishoudens. Hulzebos is vriend van de Boerderijenstichting Noord-Holland geworden om die ervaring te delen met anderen.

Bestemmingswijziging

De Westzanerpolder ontstond eind 19de eeuw als een van de droogmakerijen van het IJ. Tot eind 20ste eeuw was het agrarisch gebied met vooral veel aardappelteelt. De stolp van Hulzebos met driedubbel vierkant (acht houten staanders) en een hoogte van 15 meter was de grootste boerderij in deze polder. In 1997 nam de gemeente Zaanstad zich voor om van de polder een industriegebied te maken met laad- en loskades aan het Noordzeekanaal. Niettemin tekende Henk Hulzebos in 1999 het koopcontract voor de boerderij waarin hijzelf met zijn vrouw Anneke, alsook zijn zoon en dochter met hun gezinnen wilden gaan wonen. Een maand later werd de bestemmingswijziging van de Westzanerpolder tot industriegebied vastgesteld.

Juridische strijd

Ondanks deze bestemmingswijziging en de buitengewoon slechte staat waarin de stolp verkeerde, begonnen Henk Hulzebos en zijn kinderen toch aan de verbouwing. “We zien wel waar het schip strandt”, dacht Hulzebos. “Toen de polder nog een agrarische bestemming had, mochten er evenveel woningen als bedrijven worden ondergebracht in de boerderij. Ik had destijds vier bedrijven en kocht de stolp toen de bestemmingswijziging nog niet was vastgesteld. Maar het werd natuurlijk een jarenlange juridische strijd, die mij uiteindelijk een vermogen heeft gekost. Daar kwam nog bij dat de stolp er veel slechter aan toe was dan we dachten. Al het hout was zo ernstig aangetast door houtworm dat de hele constructie met staal versterkt moest worden. En er moest ook een heel nieuwe fundering onder.”

Unieke plek

Uiteindelijk is het allemaal goed gekomen. Het juridisch geschil met de gemeente is bijgelegd en om de nabij gelegen buurtgemeenschap Nauerna af te schermen van het industriegebied wordt er een park van negen hectare aangelegd tussen de stolp van de familie Hulzebos en de bebouwing op het industriegebied. “We wonen op een unieke plek”, vult Anneke Hulzebos haar man aan. “We hebben hier op 5.000 vierkante meter eigen grond en in een huis met vier verdiepingen, inclusief de begane grond, geweldig de ruimte. We zijn enorm trots op dit bezit.” Die trots heeft Henk en Anneke Hulzenbos aangezet om vriend van de Boerderijenstichting Noord-Holland te worden toen eind vorig jaar de kaart met een nieuwjaarswens aan alle stolpbewoners op de mat viel.

 

Brandpreventie

Speciaal voor eigenaren van historische boerderijen heeft de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed in een publicatie een aantal te nemen maatregelen verzameld om brand zoveel mogelijk te voorkomen. Historische boerderijen bepalen voor een belangrijk deel het beeld van het platteland, zeker ook in Noord-Holland. Maar deze gebouwen zijn meestal gevoelig voor brand. Wat kun je allemaal doen om brand te voorkomen? In december 2020 wijdde ons blad Vrienden van de Stolp daarover ook al een uitgebreid artikel.

Lees de volledige publicatie van de Rijksdienst

 

Nieuws juli 2021